Δευτέρα 30 Απριλίου 2012

Περί πολιτικής - Σωκράτης

Οι μαρτυρίες που διαθέτουμε για την πολιτική θεωρία –άλλη μια ελληνική εφεύρεση, εκτός από την ίδια την πολιτική– χρονολογούνται από τον 5ο αιώνα π.Χ., όταν οι Έλληνες άρχισαν να συζητούν για το ιδανικό κράτος και να ταξινομούν τα πολιτεύματα της εποχής τους. Ένα από τα πρώτα συμπεράσματά τους ήταν ότι το μεικτό πολίτευμα είναι το καλύτερο, με σημαντικότερους θεωρητικούς τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη.
Ξεκινώντας με τον Σωκράτη θα πρέπει να αναφέρουμε οπωσδήποτε τους σοφιστές (Πρωταγόρας, Γοργίας κ.ά.), μια λέξη που μεταφράζεται μερικές φορές ως «καθηγητές», επειδή οι σοφιστές δίδασκαν έναντι αμοιβής ρητορική, φιλοσοφία, ιστορία, γεωγραφία, μαθηματικά κ.ά., λέγοντας οπωσδήποτε με βεβαιότητα ότι η πολιτική θεωρία ήταν από κύρια ενδιαφέροντά τους. Οι σοφιστές αναγνώριζαν στο άτομο το δικαίωμα να αμφισβητεί την αντικειμενικότητα των πραγμάτων (το περίφημο απόφθεγμα του Πρωταγόρα πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος). Δυστυχώς, λεπτομέρειες από τη διδασκαλία τους δεν έχουν διασωθεί.
Ένα παρόμοιο πρόβλημα συναντούμε στην προσπάθειά μας να γνωρίσουμε τις ιδέες και τις θεωρίες του Σωκράτη (460-399), όντας πιο σοβαρό φυσικά επειδή ο φιλόσοφος αυτός είναι τόσο σημαντικός. Ό,τι γνωρίζουμε για τις ιδέες του είναι από τα συγγράμματα του μαθητή του, που είναι ο κύριος ομιλητής στους περισσότερους διαλόγους του, γι’ αυτό και οι γνώσεις μας για τις καθαρά σωκρατικές ιδέες είναι αρκετά περιορισμένες και γενικές.
Το σίγουρο όμως είναι ότι ο Σωκράτης επέκρινε αυστηρά το αθηναϊκό δημοκρατικό πολίτευμα της εποχής του. Τόνιζε ότι όταν οι άνθρωποι θέλουν να επιδιορθώσουν τα παπούτσια τους πηγαίνουν σε ένα μπαλωματή, τον ειδικό, ενώ όταν ταξιδεύουν με το πλοίο, έχουν την απαίτηση να είναι κυβερνήτης ένας επιδέξιος και έμπειρος ναυτικός• παρ’ όλα αυτά επιτρέπουν για τα πολιτικά ζητήματα, που είναι τα πιο σημαντικά από όλα, να αποφασίζουν οι οποιοιδήποτε, όποιες και αν είναι οι γνώσεις και τα προσόντα τους. Αυτή ήταν η άποψη του Σωκράτη για τις εκλογές με κλήρο, αλλά και για τις πολιτικές αποφάσεις που έπαιρνε η συνέλευση του δήμου, όπου όλοι οι πολίτες είχαν ισοδύναμη ψήφο, ακόμη και αν οι φυσικές τους ικανότητες και η παιδεία τους ήταν άνισες.

Παρασκευή 27 Απριλίου 2012

Πυθαγόρας - αρχέτυπο φιλοσόφου

(Σάμος περ. 580 π.Χ. - Μεταπόντιο, Κάτω Ιταλία, περ. 500 π.Χ.).
Ο προσωκρατικός αυτός φιλόσοφος υπήρξε ο διαμορφωτής των αρχών που επηρέασαν την πλατωνική και την αριστοτελική διανόηση και συνέβαλαν στην ανάπτυξη των Μαθηματικών και της δυτικής φιλοσοφίας.
Ο Πυθαγόρας και ο Πυθαγορισμός, έχοντας υπόβαθρο τη θεολογία του «ορφισμού», αντιπροσωπεύουν έναν κλάδο της αρχαίας ελληνικής σκέψης που ξεκινάει από τον 6ο αιώνα π.Χ. και φθάνει ως τους πρώτους αιώνες της χριστιανικής εποχής (νεοπυθαγορισμός), προκαλώντας πολλές φορές ιστορικές ασάφειες που βασάνισαν τους ερευνητές.
Για τον γιο του Μνησάρχου και της όμορφης Πυθαΐδος η Πυθία χρησμοδότησε ότι η εγκυμονούσα μητέρα θα γεννήσει παιδί που θα διαφέρει κατά την ωραιότητα και τη σοφία από όλους τους ανθρώπους και θα καταστεί πάρα πολύ ωφέλιμο στο ανθρώπινο γένος. Έτσι, όταν το παιδί γεννήθηκε οι γονείς του το ονόμασαν Πυθαγόρα, από τον Πύθιο Απόλλωνα.
Από πολύ νεαρή ηλικία είχε εξαπλωθεί η φήμη του, και τον αποκαλούσαν ο «εν Σάμω κομήτης». Ο ίδιος ήρθε σε επαφή με τους δύο από τους επτά σοφούς, τον Θαλή τον Μιλήσιο, από τον οποίο έλαβε τις βάσεις στα Μαθηματικά και στη Γεωμετρία, και τον Βίαντα τον Πριηνέα, ενώ υπήρξε μαθητής του Φερεκύδη και του Αναξίμανδρου.
Ο Πυθαγόρας μετέβη στην Αίγυπτο, όπου εστάλη από τον τύραννο Πολυκράτη στον Άμασι, και έμεινε πολλά χρόνια μυούμενος στα άδυτα και στις βίβλους των Αιγυπτίων. Κατόπιν έμεινε δώδεκα χρόνια στην Περσία συναναστρεφόμενος τους Πέρσες ιερείς και διδασκόμενος θεολογικά και αστρονομικά θέματα και έπειτα πήγε στην Κρήτη όπου κατέβηκε με τον Επιμενίδη στο Ιδαίον Άντρον. Μετά την επιστροφή του στη Σάμο η τυραννίδα του Πολυκράτη δυσαρεστούσε τον φιλόσοφο, που εκτός των άλλων τον θεωρούσε υπαίτιο και για την αδιαφορία των Σαμίων προς τα μαθηματικά και τη φιλοσοφία, και έτσι αναγκάσθηκε να εκπατρισθεί.

Δευτέρα 23 Απριλίου 2012

Αγγεία γεωμετρικού ρυθμού από τον «ζωγράφο του Διπύλου»

Λεπτομέρεια από τον αμφορέα του Διπύλου (πρόθεσις νεκρού)
Η αρχαία ελληνική ζωγραφική μάς είναι γνωστή μόνο από την αγγειογραφία. Τη συναντούμε κυρίως στην Αττική η οποία είχε το καλλιτεχνικό προβάδισμα, λόγω των πολιτικών ανακατατάξεων που ευνόησαν την τεχνολογία, την καλλιτεχνία και την αγοραστική ζήτηση των αγγείων.
Ως τα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. η τεχνοτροπία είχε δώσει σχεδόν αποκλειστική έμφαση σε ένα θεματολόγιο από γεωμετρικά διακοσμητικά σχήματα, όπως ο μαίανδρος, γι’ αυτό και λέγεται γεωμετρικός ρυθμός. Σε αυτό το χρονικό διάστημα επέρχεται μια σημαντική αλλαγή που σήμαινε ταυτόχρονα μια πρώτη επανάσταση στην αρχαία ελληνική ζωγραφική. Την αλλαγή αυτή τη διαπιστώνουμε στα αγγεία τού, όπως ονομάσθηκε, «ζωγράφου του Διπύλου» (περίπου 50 τον αριθμό), που βρέθηκαν κοντά στον Κεραμεικό της Αθήνας, σε ένα από τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλης. Έτσι, η γεωμετρική αγγειογραφία με την αυστηρή τεχνοτροπία της και την έμφαση στην αφαίρεση φθάνει στο αποκορύφωμά της, αναπτύσσοντας πλέον μια εικονιστική και αφηγηματική θεματολογία και εμφανίζοντας παράλληλα τις βασικές αρχές της συμμετρίας, του ρυθμού και της ακρίβειας.

Παρασκευή 20 Απριλίου 2012

Νικόλαος Γύζης - Ο ακαδημαϊσμός και τα βήματα μπροστά

(Σκλαβοχώρι Τήνου 1842 - Μόναχο 1901).
Προσωπικότητα που δέσποσε μαζί με τον Νικηφόρο Λύτρα στην ελληνική τέχνη του 19ου αιώνα και εκπροσωπούσε τη ρομαντική αισθητική του κλασικισμού. Ο Γύζης είναι ο καλλιτέχνης που παρέμεινε σχεδόν σε όλη του τη ζωή στο Μόναχο και μάλιστα δίδαξε στην Ακαδημία.
Η Βασιλική Ακαδημία των Εικαστικών Τεχνών του Μονάχου υπήρξε ο πόλος έλξης μιας σειράς Ελλήνων καλλιτεχνών και ένα μεγάλο μέρος της κλήθηκε να επανδρώσει ως διδακτικό προσωπικό το Σχολείο των Τεχνών της Αθήνας. Η επιλογή του Μονάχου δεν ήταν καθόλου τυχαία αφού υπήρχαν οι προφανείς σχέσεις με τη Βαυαρία, και ενισχύονταν από τον Λουδοβίκο Α’, τον πατέρα του Όθωνα.

Παιδικοί αρραβώνες
Ο Γύζης εντάχθηκε με σχεδόν απόλυτο τρόπο στη βαυαρική κοινωνία και ακολούθησε την τεχνοτροπική ακαμψία του ακαδημαϊσμού, όντας από τους πιο ταλαντούχους εκπροσώπους της Σχολής. Τα έργα του της πρώτης περιόδου κινούνται γενικά μέσα στο κυρίαρχο κλίμα του ακαδημαϊσμού, ωστόσο η καλλιτεχνική ιδιοφυΐα του Γύζη αρχίζει να αποστασιοποιείται αισθητά από την ψυχρή και μάλλον άψυχη σοβαρότητα της τεχνοτροπίας αυτής.

Κυριακή 8 Απριλίου 2012

Οδυσσέας Ελύτης - Αδημονώντας για μια άνοιξη

[…] Η περίφημη εποχή μας, που όλοι σπεύδουμε να την αποκαλέσουμε «τολμηρή» βρίθει στο βάθος – όσο παράξενο κι αν φαίνεται– από κάθε λογής «παραιτησίες». Ποτέ άλλοτε δε σημειώθηκαν τόσες ομαδικές υποχωρήσεις απέναντι στην πιο στοιχειώδη έννοια της ελευθερίας, τόσες μαζικές απόπειρες υποβιβασμού των πραγμάτων από το επίπεδο μιας ιδανικής απλότητας στο επίπεδο μιας απλούστευσης πραχτικής. Σίγουρα κάποιος μέσος Αμερικανός, αφού κατάλαβε ότι μας έχει κατακτήσει, μας εκδικείται. Τις ιδέες μας τις πετάμε, μόλις αρχίσουν να μας ενοχλούν, σαν τις χαρτοπετσέτες. Τις καινούργιες τις «ανοίγουμε» σαν κονσέρβες, που σπεύδουμε να τις καταναλώσουμε προτού προφτάσουν ν’ αλλοιωθούν. Κι όσο για να μεταδώσουμε τις σκέψεις μας, δεν υπάρχει πρόβλημα: Καταφεύγουμε σ’ όποια διάλεκτο μας είναι πιο πρόχειρη, ακόμα και στις ξένες γλώσσες, μια που το αποτέλεσμα, έτσι κι αλλιώς, είναι περίπου το ίδιο.[…]

Πέμπτη 5 Απριλίου 2012

΄Ιππαρχος - θεμελιωτής και «πατέρας» της Αστρονομίας

(περίπου 190 - μετά το 126 π.Χ.)
Θεωρείται ο μεγαλύτερος αστρονόμος όχι μόνο της αρχαιότητας αλλά και όλων των εποχών μετά τον Νεύτωνα. Επίσης χαρακτηρίζεται ως ο «πατέρας» της Αστρονομίας, λόγω της τεράστιας συμβολής του στη θεωρητική και μαθηματική αστρονομία, που την κύρια ώθηση για την εφαρμογή της είχε δώσει ο ίδιος ο Πλάτωνας, ο οποίος είχε συστήσει στους αστρονόμους να τη χρησιμοποιήσουν ως θετική επιστήμη και να επινοήσουν ένα γεωμετρικό σύστημα που να βασίζεται στην ιδέα της ομοιόμορφης και κανονικής κυκλικής κίνησης. Στη διπλή αυτή σύσταση οφείλει τον χαρακτήρα της ολόκληρη η μετέπειτα αρχαία ελληνική αστρονομία. Ο Ίππαρχος όμως υπεράνω όλων ξεχωρίζει διότι στηρίχθηκε στην παρατήρηση, χάρη κυρίως σε διάφορα όργανα ακριβείας που επινόησε ο ίδιος, όπως γνώμονα, κλεψύδρα, αστρολάβο και τη διόπτρα (αστρονομικό όργανο που μοιάζει με ράβδο και διαθέτει δύο οπτικά ανοίγματα) την οποία βελτίωσε και με αυτήν συνέβαλε στον προσδιορισμό των σχετικών θέσεων των πλανητών. Λίγα γνωρίζουμε για τον Ίππαρχο, τα περισσότερα από τους μεταγενέστερους αστρονόμους Στράβωνα. Πτολεμαίο κ.ά. που τον αποκαλούσαν «διδάσκαλο».
Τα κυριότερα επιτεύγματά του ήταν τα εξής:

Κυριακή 1 Απριλίου 2012

Αριστοτέλης - ο πρώτος μεγάλος πραγματιστής

(Στάγειρα, Χαλκιδική 384 - Εύβοια 322 π.Χ.)
Κορυφαίος φιλόσοφος της αρχαιότητας. Μαθητής του Πλάτωνα, φοίτησε στην Ακαδήμεια (367-328). Το 342 ανέλαβε την εκπαίδευση του νεαρού Αλέξανδρου της Μακεδονίας. Λίγο αργότερα (335 π.Χ.) ίδρυσε τη δική του σχολή, το Λύκειον, γνωστή και ως Περίπατος ή Περιπατητική Σχολή –επειδή γινόταν η διδασκαλία κατά τη διάρκεια περιπάτων– όπου δίδαξε όλες τις επιστήμες. Το φιλοσοφικό σύστημα του Αριστοτέλη χρησιμοποιήθηκε κατόπιν από την ανθρωπότητα, επί δύο ολόκληρες χιλιετίες, ως ένα είδος «γενικής εγκυκλοπαίδειας» και αποτέλεσε ένα από τα βασικά στοιχεία του αραβικού πολιτισμού στην αρχή και στη συνέχεια του δυτικού πολιτισμού.

Πλάτων και Αριστοτέλης
διά χειρός Ραφαήλ
Ο Αριστοτέλης διακρίνεται για την πραγματιστική (δηλαδή ρεαλιστική) και ορθολογική του σκέψη. Η μέθοδός του και η φιλοσοφία του ήταν πολύ διαφορετικές από την καθαρά μεταφυσική έρευνα της πλατωνικής φιλοσοφίας,
καθώς στράφηκε προς τη συστηματική παρατήρηση και την εμπειρική έρευνα. Δημιουργώντας ένα δικό του «καθολικό σύστημα», όπως λέγεται «σύστημα του Αριστοτέλη», απογείωσε το πρόβλημα της επιστημονικής γνώσης του κόσμου που απασχόλησε την ελληνική φιλοσοφία.
Ο Αριστοτέλης διέκρινε την ανθρώπινη γνώση σε τρία είδη:
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...