Δευτέρα 28 Ιανουαρίου 2013

Η ομιλία του Γιώργου Σεφέρη όταν παρέλαβε το Νομπέλ Λογοτεχνίας

(Τόσο κοντά αλλά και τόσο μακριά πια… Έχουν απολεσθεί τόσα…)

Στοκχόλμη, 10 Δεκεμβρίου 1963

Τούτη την ώρα αισθάνομαι πως είμαι ο ίδιος μια αντίφαση. Αλήθεια, η Σουηδική Ακαδημία έκρινε πως η προσπάθειά μου σε μια γλώσσα περιλάλητη επί αιώνες, αλλά στην παρούσα μορφή της περιορισμένη, άξιζε αυτή την υψηλή διάκριση. Θέλησε να τιμήσει τη γλώσσα μου, και να - εκφράζω τώρα τις ευχαριστίες μου σε ξένη γλώσσα. Σας παρακαλώ να μου δώσετε τη συγγνώμη που ζητώ πρώτα-πρώτα από τον εαυτό μου.

Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το πράγμα που μας χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή. Η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που δέχεται καθετί ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Άλλο χαρακτηριστικό αυτής της παράδοσης είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά· κανόνας της είναι η δικαιοσύνη. Στην αρχαία τραγωδία, την οργανωμένη με τόση ακρίβεια, ο άνθρωπος που ξεπερνά το μέτρο, πρέπει να τιμωρηθεί από τις Ερινύες. Ο ίδιος νόμος ισχύει και όταν ακόμα πρόκειται για φυσικά φαινόμενα: «Ήλιος ουχ’ υπερβήσεται μέτρα» λέει ο Ηράκλειτος, «ει δε μη, Ερινύες μιν Δίκης επίκουροι εξευρήσουσιν».

Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2013

Σοφοκλής: «ισορροπία τρόμου» στην ποιητική σύλληψη του κόσμου

(497/96 π.Χ. στον Ίππιο Κολωνό, βορειοδυτικά του άστεως, στην ομώνυμη σημερινή συνοικία - 406 π.Χ.). Επειδή βρίθουν οι μαρτυρίες με πολλά μυθοπλαστικά στοιχεία για τη ζωή του τραγικού ποιητή, τα ελάχιστα βιογραφικά στοιχεία μάς τα παραδίδει ο Βίος του, γραμμένος πιθανότατα κατά τον 1ο αιώνα π.Χ.
Εκεί διαβάζουμε ότι πατέρας του ήταν ο εύπορος χαλκουργός Σόφιλλος, και ότι έλαβε επιμελημένη αγωγή και παιδεία. Είχε σωματικό κάλλος, ζηλευτή χάρη και ψυχική ευγένεια, καθώς και μουσικές ικανότητες που διδάχτηκε από τον περίφημο δάσκαλο Λάμπρο.
Όταν μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας εορτάστηκαν τα επινίκια, ο Σοφοκλής επελέγη ανάμεσα σε πολλούς εφήβους ως επικεφαλής του χορού γύρω από το τρόπαιο της νίκης.
Ξεχώρισε για την εξαίρετη αγάπη του προς την Αθήνα («φιλαθηναιότατος»), και το 443/42 π.Χ. εξελέγη πρόεδρος των ελληνοταμιών (επιτροπή που διαχειριζόταν τους φόρους που κατέβαλλαν τα μέλη της Αθηναϊκής Συμμαχίας), ενώ το 440 εξελέγη στρατηγός και έλαβε μέρος με τον Περικλή στον Σαμιακό πόλεμο, και πιθανώς αργότερα εξελέγη άλλες δύο φορές.
Ο Σοφοκλής διακρινόταν και για την ευσέβειά του προς τους θεούς.
Τοιουτοτρόπως, όταν οι Αθηναίοι εισήγαγαν τη λατρεία του Ασκληπιού το 420 π.Χ., ο ποιητής συνέθεσε τον υμνητικό παιάνα προς τον θεό και τιμήθηκε ως ήρωας Δεξίων.

Δευτέρα 14 Ιανουαρίου 2013

Καραβάτζο, ο αριστοτέχνης της δραματικής σκηνής

Αυτοπροσωπογραφία.
Λεπτομέρεια από τον Δαβίδ και Γολιάθ
Προσωνυμία του Μικελάντζελο Μερίζι, γνωστού ως Καραβάτζο, πιθανώς από τον τόπο καταγωγής του.(Μιλάνο (;) 1571 - Πόρτο Έρκολε 1610). Ιταλός ζωγράφος με εκρηκτικό χαρακτήρα και πολυτάραχο βίο. 
Ο Καραβάτζο είναι ένας ζωγράφος με επαγγελματική συνείδηση, επαναστατικά «μοντέρνος», απομονωμένος πνευματικά και πολιτιστικά από το πλαίσιο της τέχνης και της σκέψης του 17ου αιώνα.  Ο δραματικός, επιλεκτικός φωτισμός των μορφών, οι οποίες προβάλλουν μέσα από βαθιά σκιά (έντονος σκιοφωτισμός), αποτέλεσε κύριο χαρακτηριστικό της ζωγραφικής του. Το φως είναι το όργανο της ζωγραφικής επανάστασης: παίζει τόσο ενεργό και καθοριστικό ρόλο στη δομή του έργου όσο η γραμμή και το χρώμα. Όταν μετά την πρώτη του νεότητα αφήνει τη «φωτεινή» ζωγραφική για να «ενδυναμώσει τη σκιά», εγκαταλείπει τη θρησκευτική, «ασεβή» θεματογραφία για να ζωγραφίσει μόνο θρησκευτικές σκηνές. Τότε αρχίζουν από τη μεριά του επίσημου κλήρου οι επικρίσεις, η απόρριψη, οι παρερμηνείες του έργου του. Ταυτόχρονα αντικατοπτρίζεται ο αυτοπροστατευτικός εκνευρισμός των ακαδημαϊκών ζωγράφων και η ενστικτώδης αντίσταση μεγάλου μέρους των λαϊκών μαζών. Τον κατηγορούν ότι δεν σέβεται τους κανόνες της «ευπρέπειας».  Η εξαιρετική ποιότητα όμως του φωτισμού του, η σκηνοθεσία του δράματος, του γεγονότος, χάρη στη φωτοσκίαση που επιτυγχάνει, δεν θα αμφισβητηθούν ποτέ. Για τον Καραβάτζο η ζωγραφική καθίσταται μαρτυρία, δήλωση της πίστης του στον Θεό και στο δημιούργημά του, τον άνθρωπο, που αν και βίαιος, εύθραυστος και εφήμερος, είναι ο αναντικατάστατος πρωταγωνιστής του δράματος στην ιστορία επί της γης.

Δευτέρα 7 Ιανουαρίου 2013

Η δασεία και το δίγαμμα ζουν και βασιλεύουν


Οι αρχαίοι Έλληνες έγραφαν με κεφαλαία γράμματα, χωρίς κενά διαστήματα, χωρίς σημεία στίξης και χωρίς τόνους, γιατί όλα αυτά περιέχονταν μέσα στις ίδιες τις λέξεις που άλλαζαν το ύψος της  φωνής. Αργότερα, με τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου ο ελληνικός κόσμος και ο πολιτισμός του επεκτάθηκαν ως τις Ινδίες. Η ελληνική γλώσσα γίνεται πλέον κοινό κτήμα ενός τεράστιου και πολυποίκιλου πληθυσμού και η αττική διάλεκτος δεν ήταν δυνατόν να παραμείνει αμετάβλητη. Θα αποκτήσει λοιπόν μια νέα γλωσσική μορφή, την ονομαζόμενη ελληνιστική Κοινή ή απλώς Κοινή. Οι Αλεξανδρινοί γραμματικοί ήταν αυτοί που επινόησαν τους τόνους. Αιτία ήταν  να μη χαθεί η προσωδιακή προφορά και να προφέρονται σωστά οι αρχαίες λέξεις. Έτσι, η οξεία, η βαρεία και η περισπωμένη, η δασεία και η ψιλή εφευρίσκονται και χρησιμοποιούνται ως οδηγοί ορθού τονισμού λέξεων για τους σπουδαστές κατ’ αρχάς των ρητορικών σχολών. Σύντομα όμως η χρήση των τόνων καθιερώθηκε στη γραφή, καθώς φάνηκε να βοηθάει και τους ξένους των ελληνιστικών πόλεων στην προφορά των ελληνικών λέξεων. Ο πρώτος γραμματικός που δημιουργεί και χρησιμοποιεί τονικά σύμβολα είναι ο Αριστοφάνης ο Βυζάντιος (τέλη 3ου και αρχές 2ου αι. π.Χ.).
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...