Ο Ηρώδης και η σφαγή των νηπίων

Ο βασιλιάς Ηρώδης ο Μέγας  γεννήθηκε το 73 π.Χ. από γονείς αραβικής καταγωγής (ο πατέρας του ο Αντίπατρος, Εδομίτης, από περιοχή ανάμεσα στη Νεκρά Θάλασσα και στον κόλπο της Άκαμπα, και η μητέρα του από την πρωτεύουσα των Ναββαταίων Πέτρα, στην νοτιοδυτική Ιορδανία), και είχε προσηλυτισθεί στον ιουδαϊσμό.
Βρισκόμαστε στην εποχή της στρατηγίας του Ρωμαίου Πομπήιου, ο οποίος όταν εισέβαλε το 63 π.Χ. στην Παλαιστίνη ο πατέρας του Ηρώδη τον υποστήριξε και κατέστη έτσι άνθρωπος των Ρωμαίων. Στην εμφύλια σύγκρουση του Πομπήιου με τον Καίσαρα ο Αντίπατρος, διεκδικητής του θρόνου των Ασμοναίων, επωφελούμενος πολιτικά των καταστάσεων, εισήλθε στο στρατόπεδο του δεύτερου. Ως ανταμοιβή τού απονεμήθηκαν τα ρωμαϊκά πολιτικά δικαιώματα και διορίσθηκε επιμελητής της ρωμαϊκής Ιουδαίας. Με τη σειρά του τοποθέτησε τους δύο γιους του, Φασαήλ και Ηρώδη, επάρχους στα Ιεροσόλυμα και στη Γαλιλαία αντιστοίχως.

Η Ρώμη μαστίζεται από συνεχείς εμφυλίους πολέμους [Πομπήιος - Καίσαρας (48 π.Χ.), Βρούτος, Κάσσιος - Μάρκος Αντώνιος (42 π.Χ.), Αντώνιος - Οκταβιανός (31 π.Χ.)], και το διεθνές πολιτικό τοπίο είναι διαρκώς μεταβαλλόμενο. Αυτά τα χρόνια ο Ηρώδης έχοντας αποδείξει τις στρατιωτικές του ικανότητες, αναστέλλοντας και εξοντώνοντας μια εξέγερση των θρησκευτικών ριζοσπαστών της Γαλιλαίας, απέκτησε εκτός από κύρος  την εμπιστοσύνη και την εύνοια των Ρωμαίων. Σε όλο αυτόν τον πολιτικό αναβρασμό, με οξύ πολιτικό αισθητήριο και διά των πλαγίων μέσων, θα τάσσεται πάντα την κατάλληλη στιγμή με το μέρος των νικητών.

Δημαγωγοί στην αρχαία Ελλάδα

Ο Αριστοφάνης και ο Θουκυδίδης
καταγράφουν το φαινόμενο

Ελαιογραφία του Φ. Φολτζ
Ο Περικλής αγορεύει στην Εκκλησία του Δήμου

      

      της Μαρίνας 

        Μαραγκού

Υπό την αρχή του Περικλή η αθηναϊκή δημοκρατία γνώρισε πολιτικό και οικονομικό θρίαμβο που συνοδεύθηκε από μια ανεπανάληπτη ανάπτυξη του πολιτισμού, ο οποίος προσέλαβε κλασική μορφή. O Πελοποννησιακός Πόλεμος (431-404 π.Χ.) όμως, η μεγάλη αναπόφευκτη εμφύλια σύρραξη ανάμεσα στη Σπάρτη και στην Αθήνα, χώρισε την Ελλάδα σε δύο εχθρικά στρατόπεδα και είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση της αθηναϊκής ηγεμονίας και τη διασάλευση των αρχών της ελληνικής πόλης-κράτους. Ένας κωμωδιογράφος, ο Αριστοφάνης, και ένας ιστορικός, ο  Θουκυδίδης, παρουσιάζουν, με όλη τη σαφήνεια και την οξυδέρκεια του κριτή και του αναλυτή, τους δημαγωγούς και την κοινωνία της πρώτης φάσης του πολέμου, έχοντας ως κύριο στόχο να προβάλουν την πολιτική φαυλότητα της εποχής τους ενώ συγχρόνως φαίνεται να στοχεύουν και στην αφύπνιση του λαού ώστε να επανέλθει σε μια υπεύθυνη πολιτική διαχείριση.

Ιστορικές ρήσεις σταθερές στον χρόνο

Από την καθομιλουμένη έως τον γραπτό λόγο συνηθίζουμε να χρησιμοποιούμε φράσεις, γνωμικά, ρητά, παροιμίες που παρήλασαν ανά τους αιώνες στη γλώσσα μας από τις εκάστοτε γενιές ανθρώπων που περπάτησαν σε τούτη τη χώρα. Σίγουρα γεννάται η απορία πώς κατάφεραν να επιβιώνουν σε όλη αυτή τη διαδρομή, η αφετηρία της οποίας βρίσκεται χιλιάδες χρόνια πίσω και, παρά τη μη σημερινή χρήση αυτών των μορφών της γλώσσας μας, π.χ.  έπεα πτερόεντα που ο ποιητής Όμηρος μας διαφυλάσσει, οι μεγάλοι κλασικοί, τα θρησκευτικά βιβλία ή ακόμη ο ίδιος ο λαός πολύ παλαιών εποχών, με συνέπεια εξακολουθούμε να τις συναναστρεφόμαστε σαν να μην πέρασε μια μέρα. Πρόκειται για  μέγα θαύμα και αξία πραγματικά ανυπολόγιστη.  Μάλιστα αυτές τις φράσεις τις διατυπώνουμε όταν θέλουμε να ζωντανέψουμε τον λόγο ή τη γραφή μας, προκειμένου να αποδοθούν πιο εμφαντικά, πιο παραστατικά. Ο χρόνος τα σμίλεψε επιμελώς καθιστώντας τα παραδεκτά από όλους και, φυσικά, φράσεις αναφοράς. Είναι μια παρακαταθήκη, τόσο έτοιμα και τόσο ουσιώδη, που ξεπροβάλλουν με ευκολία στη γλώσσα μας αντί για περιφράσεις  που χάνονται στη μετάφραση του νοήματός μας.  Παρεμβάλλονται αβασάνιστα και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του λεξιλογίου μας.

Η «χαμένη» Ατλαντίδα του Πλάτωνα

Επάνω: Φανταστική απεικόνιση της μητρόπολης της Ατλαντίδας.
Κάτω: Η γεωγραφική θέση της χαμένης ηπείρου στον Ατλαντικό
ωκεανό, σύμφωνα με τον Πλάτωνα.

Η αναφορά του Πλάτωνα, που είναι ο μόνος ο οποίος έγραψε για την Ατλαντίδα και μάλιστα σε δύο Διαλόγους του, στον Τίμαιο και στον Κριτία, εξακολουθεί να αποτελεί αξεδιάλυτο μυστήριο που εξάπτει το ενδιαφέρον και αφήνει τη φαντασία να καλπάζει. Ένας πραγματικός μύθος, καθώς δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί αλλιώς, αφ’ ης στιγμής δεν υπάρχει καμία ένδειξη για την  ύπαρξη αυτής της ηπείρου.Υπήρξε, δεν υπήρξε η Ατλαντίδα, δεν μπορεί να δοθεί σαφής απάντηση, εφόσον οι έρευνες έχουν αποβεί άκαρπες μέχρι τώρα, δεδομένου ότι οι επιστήμονες και ερευνητές την έχουν αναζητήσει εξαντλητικά από τον Ατλαντικό και τις Αζόρες ως τις Σκανδιναβικές Χώρες, και από την αμερικανική ήπειρο ως τη Σαντορίνη και τ’ ανοιχτά της Κύπρου.

Ομιλούμε Ελληνικά;..

Ως γνωστόν οι πρωτόγονοι χρησιμοποιούσαν άναρθρες κραυγές για επικοινωνία ενώ ο πολιτισμός προϋποθέτει γλώσσα. Η γλώσσα, που είναι αποδεδειγμένα το εργαλείο του πνεύματος. Όπως σκεφτόμαστε, έτσι μιλάμε και γράφουμε. Η κάθε σκέψη προϋποθέτει μια διεργασία στους νευρώνες, προκαλεί κραδασμό που αφυπνίζει τον εγκέφαλο, και εν τέλει εκφράζεται με τη γλώσσα.

Είναι ο μέγας πλούτος, ο χείμαρρος των λέξεων που έρχονται και κουμπώνουν απόλυτα με την κάθε μας σκέψη, καθεμία για κάθε διαφορετική έννοια ώστε να μην κινδυνεύουμε ποτέ να παρεξηγηθεί τίποτε. Πολλαπλές έννοιες, επίσης, για να εκφράσουν με ακρίβεια το επιθυμητό. 

Εδώ και χρόνια όμως φωνές πολλές επισημαίνουν ότι η ελληνική γλώσσα ασθενεί βαρέως και υπάρχει φόβος και ανησυχία για ανήκεστο βλάβη.

Η ηλιοκεντρική θεωρία είναι ελληνική και ανήκει στον Αρίσταρχο

Χωρίς καμία αμφιβολία, όπως η φιλοσοφία έτσι και η επιστήμη έλκουν την καταγωγή τους από την αρχαία Ελλάδα. Η γένεση της επιστήμης στην Ελλάδα υπήρξε βαθμιαία και ιδιαίτερα μακροχρόνια διαδικασία. Τα θεμέλια της επιστήμης τέθηκαν, σε ένα πρώτο στάδιο από τους προσωκρατικούς, σε ένα δεύτερο από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, και σε ένα τρίτο στάδιο, που αρχίζει από τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ.  έως τον 2ο  αιώνα π.Χ., όπου οι μεθοδολογικές αρχές των δύο μεγάλων αυτών φιλοσόφων εφαρμόζονται στην πράξη, δημιουργώντας πλέον την επιστημονική ειδίκευση. Οι επιστήμονες θα ακολουθήσουν τις προτροπές του Πλάτωνα, ο οποίος εμπνεύσθηκε από τον τρόπο που χρησιμοποιούσαν οι πυθαγόρειοι τα Μαθηματικά στη φιλοσοφία τους, και υποστήριξε την ιδέα της θετικής επιστήμης ή τη «μαθηματικοποίηση» της επιστήμης (δηλαδή την εφαρμογή των Μαθηματικών στην έρευνα των φυσικών φαινομένων). Ο Αριστοτέλης, από την πλευρά του, ήταν ο κύριος υποστηρικτής της συστηματικής παρατήρησης και της προσεκτικής έρευνας για την αποκάλυψη των αιτιών των φυσικών φαινομένων.

Λίγη ελαφρότητα... με αστείες πινακίδες και επιγραφές

Είναι γεγονός ότι μαστιζόμαστε κυρίως από «ανθρωπομηνίες» που ωχριούν μπροστά στις θεομηνίες της φύσης. Και σε εμάς κυριαρχεί, είτε βουβό είτε κραυγάζον, το σφοδρό αίσθημα της οργής, η μήνι. Τούτη η χώρα που έχει μάθει να ζει με ψευδαισθήσεις  είναι παραδομένη, χωρίς να θέλει βέβαια να το παραδεχθεί, σε μια εθνική κατάθλιψη με όλα τα παρελκόμενά της. Είπαμε να πάμε  κόντρα στους καιρούς, να αφήσουμε πίσω τη σοβαρότητα και τη σοβαροφάνεια και να σκάσει λίγο το χειλάκι μας, να ξεχαστούμε.   Άνοιξε τις πύλες του εξάλλου  το καλοκαίρι και σαν  Σειρήνα μάς φωνάζει να κάνουμε μια βουτιά στο γαλάζιο –να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας το μέγα το μυστήριο της ζωής– αλλά και με ελαφρότητα μια ελαφριά ή και βαριά σύσπαση του προσώπου που το έχουμε τόσο ανάγκη.

Στις θάλασσες του Ομήρου

Το υγρό στοιχείο του πλανήτη, η θάλασσα η ανεξάντλητη! Μια τόσο όμορφη πανάρχαια λέξη που προφέρουμε χιλιάδες χρόνια τώρα εμείς που κατοικούμε την ελληνική γη και δεν ετυμολογείται, αφού χάνεται στους προελληνικούς χρόνους (μέγαρον, τύραννος, Αθηνά, Κόρινθος και πολλές πολλές άλλες), δεν υπάρχει καν στις μυκηναϊκές πινακίδες  της Γραµµικής Β’ και δεν απαντάται σε καμιά άλλη γλώσσα του κόσμου.  Οι λέξεις για τη θάλασσα στις άλλες γλώσσες της λεγόμενης ινδοευρωπαϊκής οικογένειας ανάγονται στη ρίζα -mar, με προέλευση από το αρχαίο ελληνικό ρήμα µαρµαίρω = λάµπω, ακτινοβολώ.  

Όλο το ιστορικό γίγνεσθαι πριν από την Επανάσταση του 1821

Η τουρκική
κατάκτηση   

Τα χρόνια της οθωμανικής κατάκτησης, οι τέσσερεις αιώνες σκλαβιάς, όπως συνηθίζεται να περιγράφεται αυτή η περίοδος, δεν καλύπτει όλες τις περιπτώσεις. Η τουρκική παρουσία στον ευρύτερο βυζαντινό χώρο σημειώνεται από το 1071, μετά τη μάχη του Ματζικέρτ, όπου οι Τούρκοι κυριάρχησαν στη Μικρά Ασία πολύ πριν από την Άλωση. Σε άλλες περιοχές της χώρας ήταν, αντιθέτως, πιο σύντομη. Η Κρήτη κατακτήθηκε μόλις το 1669, ενώ οι ενετικές οχυρώσεις που συναντούμε άφθονες στον Μοριά μαρτυρούν την εκεί κυριαρχία των Βενετών κατά το διάστημα 1684-1715. Επίσης, η σημερινή Βόρεια Ελλάδα κατακτήθηκε πριν από την πτώση της Κωνσταντινούπολης και προσαρτήθηκε στο ελληνικό κράτος μόλις το 1913 (Μακεδονία, Ήπειρος) ή και το διάστημα 1919-1923 (Θράκη).

Νίτσε Φρίντριχ - η πιο διεισδυτική αντίληψη

Όλα τα όντα ως σήμερα κάτι έχουν κάνει για να ξεπεράσουν τον εαυτό τους.  Εσείς θα προτιμήσετε να γίνετε η παλίρροια αυτού του κύματος και να γυρίσετε πίσω και πάλι στο ζώο αντί να ξεπεράσετε τον άνθρωπο;

Τάδε έφη Ζαρατούστρα

1844, Ρένκεν - 1900, Βαϊμάρη.

Ένας από τους σύγχρονους στοχαστές με τη μεγαλύτερη ακτινοβολία. Η ιστορία της φιλοσοφίας, της θεολογίας και της ψυχολογίας του 20ού αιώνα δεν νοείται χωρίς αυτόν. Ο Νίτσε προχώρησε  σε μία κατά βάθος ανάλυση και εκτίμηση των θεμελιωδών πολιτιστικών αξιών των επιστημών αυτών. Προσπάθησε να αποκαλύψει τα ελατήρια που βρίσκονται κάτω από την παραδοσιακή θρησκεία, την ηθική και τη φιλοσοφία της Δύσης και αναλογίστηκε τις συνέπειες του θριάμβου της εκκοσμίκευσης του Διαφωτισμού, εκπεφρασμένες με την παρατήρησή του ότι «ο Θεός πέθανε», προσδιορίζοντας έτσι, κατά έναν τρόπο, τα θέματα καθημερινής συζήτησης των πιο διάσημων διανοουμένων της Ευρώπης, μετά τον θάνατό του, το 1900.

«Πολιτισμός» και «Κουλτούρα». Η ιστορία των δύο εννοιών ανά τους αιώνες

Δύο όροι που πέρασαν διά πυρός και σιδήρου σε όλη την ευρωπαϊκή ιστορία, εξακολουθούν να είναι παρανοημένοι και να χρησιμοποιούνται  με μεγάλη ευκολία σε ό,τι ο καθένας αφ’ εαυτού αντιλαμβάνεται ως πολιτισμό και κουλτούρα. Οι διανοούμενοι όμως της Ευρώπης, αναζητώντας επισταμένως τις ορθές έννοιες και συμπορευόμενοι πάντα  με τις δικές τους ιστορικές συγκυρίες, αφού  έβαλαν τις έννοιες στο μικροσκόπιο από πολύ νωρίς, τις πέρασαν από πολλές Συμπληγάδες. Εξήχθησαν όμως  ασφαλή συμπεράσματα εφόσον η επιστημονική ενδελεχής έρευνα είχε τον τελευταίο λόγο.

Θα επιχειρήσουμε να καταγράψουμε επιγραμματικά, ει δυνατόν,  όλη την πορεία αυτής της δημιουργικής δοκιμασίας των λέξεων αυτών, που δεν είναι καθόλου μικρή και δεν φείδεται συγκλονιστικών γεγονότων που έλαβαν χώρα σε όλη τη διάρκεια και διαμόρφωσαν την ιστορία της γηραιάς ηπείρου.